Miasto-gazeta.pl
ełcki portal informacyjny

Karta Dużej Rodziny do poprawki?

Jak wynika z badań Najwyższej Izby Kontroli, rodziny wielodzietne z zadowoleniem przyjęły ideę wprowadzenia adresowanego do nich programu Karta Dużej Rodziny, jednakże wskazują, że aby program spełniał swoją funkcję i stanowił dla rodzin realne wsparcie, wymaga ulepszenia. Zdaniem badanych skuteczność Karty jest ograniczona, ponieważ oferowane ulgi nie zawsze są dostosowane do oczekiwań i potrzeb rodzin.

Karta Dużej Rodziny wprowadzona została w połowie 2014 r., jako kolejny element polityki prorodzinnej państwa. Miała być bezpośrednim wsparciem rodzin posiadających trójkę i więcej dzieci. Dzięki niej rodziny te otrzymały prawo do ulg, zniżek i zwolnień z opłat za korzystanie z wybranych usług oraz przy zakupach towarów.

Zarówno wyniki badań ankietowych przeprowadzonych przez NIK, jak i sondażu ogólnopolskiego wykazały, że wprowadzenie Karty Dużej Rodziny z reguły oceniane jest pozytywnie. Rodziny z zadowoleniem przyjęły przede wszystkim samą ideę wprowadzenia adresowanego do nich programu. Jednocześnie, w ocenie rodzin wielodzietnych, cele przyświecające ich wprowadzeniu, są realizowane w niewielkim stopniu. Wynika to przede wszystkim z faktu, że w wymiarze finansowym poziom uzyskanego wsparcia okazał się niski.

Skuteczność programu, biorąc pod uwagę założone cele, ze względu na zakres i skalę dostępnych usług i zniżek jest ograniczona. Wprowadzenie Karty nie zostało poprzedzone badaniami potrzeb wśród rodzin wielodzietnych. Tymczasem kontrola NIK i zlecone przez Izbę badania opinii publicznej pokazują, że ich oczekiwania, zarówno w aspekcie finansowym, jak i odnoszące się do rodzaju dostępnych ulg są rozbieżne z aktualną ofertą.

karta-duzej-rodziny-miesieczne-korzysci-finansowe

Do końca 2015 r. zawarto blisko 1 tys. umów z partnerami Karty Dużej Rodziny. Jednak, jak zauważają kontrolerzy NIK, przy ich weryfikowaniu nie analizowano, czy i w jakim zakresie, proponowana ulga, czy zniżka będzie realizowała cele programu, czyli wsparcie i poprawę sytuacji rodzin wielodzietnych.
Program Karta Dużej Rodziny jest realizowany na trzech poziomach: ogólnokrajowym, lokalnym i biznesowym. Ze środków publicznych posiadaczom Karty Dużej Rodziny zaoferowano m.in. zniżki dla rodziców na przejazdy środkami publicznego transportu kolejowego (37 proc. na bilet jednorazowy oraz 49 proc. na bilet miesięczny), możliwość bezpłatnego wejścia na teren parków narodowych i ulgi w opłacie za wystawienie paszportu (rodzice 50 proc. i dzieci 75 proc.).

Na realizację programów lokalnych przeznaczane są pieniądze własne samorządu i jego jednostek organizacyjnych. We wszystkich 18 skontrolowanych miastach lokalnie wprowadzono ulgi i zniżki w miejskich instytucjach kultury, sportu i turystyki (np. zniżki na basen, lodowisko). Ponad połowa skontrolowanych gmin wprowadziła ulgi na edukację, m.in. obniżenie opłaty za pobyt dziecka w żłobku lub przedszkolu oraz zniżki na warsztaty i zajęcia organizowane przez ośrodki kultury. Zniżki oferowane przez lokalne podmioty prywatne są przez nie finansowane.

W ramach umów zawartych z partnerami ogólnopolskiej Karty Dużej Rodziny (którzy także samodzielnie finansują oferowane zniżki) jej posiadacze mogli korzystać ze specjalnych uprawnień w ponad 10 tys. lokalizacji na terenie całego kraju. Najwięcej było punktów usługowych (np. banki, usługi fryzjersko — kosmetyczne, motoryzacyjne, ogrodnicze). Na drugim miejscu pod względem liczby ofert dla rodzin wielodzietnych był transport (np. bus, kolei, komunikacja miejska), zniżki oferowały na przykład PKP Intercity S.A., Przewozy Regionalne, czy Koleje Małopolskie. Partnerami programu Karta Dużej Rodziny jest także branża energetyczna, np. Energa S.A. oferuje rodzinom wielodzietnym rabat 15 proc. od cen energii elektrycznej.

Porównanie ofert dostępnych w ramach karty ogólnopolskiej i kart lokalnych z miast objętych kontrolą, z deklarowanym przez rodziny wykorzystaniem wskazuje, że oferta jest najczęściej odległa od potrzeb rodzin wielodzietnych.

Rodziny najczęściej (41 proc.) deklarowały wykorzystanie zniżek z zakresu kultury, które stanowiły zaledwie 3 proc. oferty karty ogólnopolskiej i 10 proc. w kartach lokalnych. Korzystanie z transportu lokalnego deklarowało 38 proc. rodzin (w kartach lokalnych 3 proc. oferty), a z transportu ogólnopolskiego – 28 proc. rodzin, przy czym zniżki transportowe stanowiły 18,2 proc. oferty karty ogólnopolskiej. Ze zniżek związanych z żywnością korzystało 35 proc. rodzin, chociaż stanowiły one tylko 4 proc. całej oferty ogólnokrajowej (lokalnej – 9 proc.).

karta-duzej-rodziny-oczekiwane-zmiany-w-ulgach

NIK zwraca uwagę, że duża część rodzin wielodzietnych nadal nie uczestniczy w programie. Kartę Dużej Rodziny założyło na razie jedynie 41 proc. uprawnionych. Z ankiety przeprowadzonej przez NIK wynika, że o duża część rodzin wielodzietnych nie przystąpiła do programu, bo w pobliżu ich miejsca zamieszkania brakowało miejsc, firm i usług, które proponowałyby ofertę zniżkową. Ankietowane rodziny nie zawsze wiedziały też, gdzie i jak mogą z karty skorzystać. Często wskazywano także na nieciekawe zniżki i nieatrakcyjną listę proponowanych ulg.

Z programu Karta Dużej Rodziny korzysta stosunkowo niewiele rodzin, dlatego też do końca 2015 r. wydano niewielką tylko część -27 proc. – środków budżetowych, które zostały na program zaplanowane (m.in. na druk kart i refundacje ulg). Pod koniec 2015 r. karty posiadało 1,4 mln osób, co oznacza, że na jedną wydaną Kartę kwota korzyści finansowych wyniosła ok. 15 zł rocznie.

Dane te pokrywają się z wynikami badania przeprowadzonego na zlecenie NIK przez TNS Polska. Według niego aż 36 proc. użytkowników ogólnopolskiej Karty Dużej Rodziny nie odczuło żadnych zmian finansowych po przystąpieniu do programu. Tylko połowa badanych deklarowała konkretne kwoty. Najczęściej było to 50 zł miesięcznie (21 proc. respondentów).

karta-duzej-rodziny-porownanie-z-innymi-ofertami

Częściej brak odczuwanych korzyści finansowych w skali miesiąca deklarowali użytkownicy ogólnopolskiej Karty Dużej Rodziny mieszkający na wsi (45 proc.) niż w miastach (32 proc.). Częściej również na brak pożytku z Karty wskazywały te rodziny, które korzystały ze wsparcia pomocy społecznej lub innych organizacji (43 proc.) niż te, które z takiej pomocy nie korzystał (29 proc.); częściej osoby niepracujące zarobkowo (58 proc.) niż podejmujące pracę (23 proc.). Uzyskane wyniki sugerują, że ogólnopolska Karta Dużej Rodziny przynosi oszczędności tym rodzinom wielodzietnym, które znajdują się w relatywnie dobrej kondycji, natomiast rodziny wielodzietne, którym wiedzie się najgorzej, korzyści finansowe wynikające z korzystania z karty odczuwały w najmniejszym stopniu. W dużej mierze wynikało to z proponowanej w ramach kart oferty, z której najbiedniejsi rzadko korzystają, bo często nie są to rzeczy pierwszej potrzeby.

Jak wynika z zebranych podczas kontroli opinii, program wymaga wprowadzenia zmian dotyczących przede wszystkim dostępności, tak by mogły w większym stopniu skorzystać z niego rodziny także w mniejszych miejscowościach. Poprawić trzeba także ofertę ulg, tak by umożliwiały uzyskanie zniżek w koniecznych, najbardziej niezbędnych, bieżących wydatkach związanych z wychowaniem dzieci.

Na podstawie ustaleń kontroli  NIK wskazuje, że aby poprawić skuteczność ogólnopolskiej Karty Dużej Rodziny, niezbędne są dalsze działania Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej.
oprac. na podstawie informacji NIK

Komentarze